- Ντενί, Μορίς
- (Maurice Denis, Γκρανβίλ 1870 – Παρίσι 1943). Γάλλος ζωγράφος και δοκιμιογράφος. Σπούδασε στην Ακαδημία Jullian στο Παρίσι μαζί με τον Πιερ Μπονάρ, τον Εντουάρ Βιγιάρ, τον Πολ Σεριζιέ, τον Φελίξ Βαλοτόν κ.ά. (τους μέλλοντες Ναμπί) και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη ζωγραφική με μια στιγματογραφική τεχνική επηρεασμένη από τον Ζορζ Σερά. Το 1888, με τη βοήθεια του Σεριζιέ, ήρθε σε επαφή με τον Πολ Γκογκέν και τη σχολή του Ποντ-Αβέν, όπου, μετά την κρίση του ιμπρεσιονισμού, διαμορφωνόταν το κίνημα του συμβολισμού, που είχε ήδη επικρατήσει στη λογοτεχνία με τους ποιητές Βερλέν, Ρεμπό και Μαλαρμέ. Ο Ν. συμφώνησε αμέσως με τη νέα αισθητική κι έγινε ο πιο έγκυρος θεωρητικός της συμβολιστικής τάσης που προχωρούσε προς μία τέχνη αντινατουραλιστική, εκφραστική, προς μια αισθητική προβολή «στιγμών της ψυχής» μέσα από μυστηριώδεις αντιστοιχίες μορφών. Ο Ν. ήταν από τους ιδρυτές της ομάδας των Ναμπί και ο διαμορφωτής του προγράμματός τους με ένα άρθρο του 1890, που περιείχε έναν χαρακτηρισμό της ζωγραφικής, ο οποίος αντανακλά απόλυτα τις αισθητικές αντιλήψεις της εποχής και παρέμεινε διάσημος από τότε («Να θυμάστε ότι ένας πίνακας πριν γίνει άλογο μάχης, γυμνή γυναίκα ή οποιοδήποτε άλλο ανέκδοτο, είναι στην ουσία μια επίπεδη επιφάνεια σκεπασμένη με χρώματα τοποθετημένα κατά μία ορισμένη τάξη»). Αργότερα δημοσίευσε άλλα ενδιαφέροντα θεωρητικά κείμενα (Θεωρίες, Νέες θεωρίες, Ιστορία της Θρησκευτικής Τέχνης, κ.ά.). Το 1900 ζωγράφισε τον πίνακα Αφιέρωμα στον Σεζάν (Παρίσι, Εθνικό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης), με τον οποίο ήθελε να εκφράσει πέρα από τα δοκίμιά του τον θαυμασμό της γενιάς του και τον δικό του για τον δάσκαλο της Εξ. Αλλά το λαμπρό δοκιμιογραφικό του έργο είναι πολύ ανώτερο ποιοτικά από τη μεγάλη ζωγραφική παραγωγή του, που είναι γεμάτη από λογοτεχνικούς και φιλοσοφικούς υπαινιγμούς. Μετά την πρώτη συνάντηση του με τον Γκογκέν, τα σχεδόν πάντοτε θρησκευτικά έργα του και οι πολυάριθμες τοιχογραφικές διακοσμήσεις του (παρεκκλήσιο του Σταυρού στο Λε Βεζινέ, Θέατρο των Ηλυσίων Πεδίων στο Παρίσι) αποκτούν χαρακτήρα πιο παραδοσιακό και κλασικιστικό (ιδιαίτερα μετά τα συχνά ταξίδια του στην Ιταλία) με νύξεις σχεδόν προραφαηλικές, εμπνεύσεις από τον Πιβίς ντε Σαβάν και σχηματοποίησης «νέου ρυθμού».
«Απρίλης» (1892). θεωρητικός του συμβολισμού στην αναπαραστατική τέχνη, ο Ντενί είναι από τους ιδρυτές της ομάδας των «Ναμπί». Μετά την πρώτη επαφή του με τον Γκωγκέν, η τεχνοτροπία του αποκτά προραφαηλικές νύξεις και σχηματοποιήσεις «νέου ρυθμού». (Ότερλο, Βασιλικό Μουσείο).
Dictionary of Greek. 2013.